Scheurbuik: de gesel van de zee
 De Engelse scheepsarts James Lind krijgt de eer uitgevonden te hebben dat sinaasappelen helpen tegen scheurbuik - maar dat wisten wij allang...
"Wij verlangen om land tot verversching te sien want onse manschap is soodanig met scheurbuyk bevangen, dat wij nauwelijx in staet sijn om het Schip te regeren."
  Dat schrijft Jacob Roggeveen in 1723 in zijn scheepsjournaal. De tocht is een ramp, vooral door scheurbuik.
De ene na de andere matroos stierf en werd - Een, twee, drie... in Gods naam - overboord gezet 
In 1747 (dat is 25 jaar na Roggeveens tocht) publiceerde de Schotse scheepsarts James Lind drie dikke boeken  waarin hij aantoonde dat sinaasappelen en citroenen prima helpen tegen scheurbuik. Lind werd er wereldberoemd mee.
Overdreven
Maar dat is overdreven, want dat fruit en groenten scheurbuik genezen wisten we allang! Niet voor niets schrijft Roggeveen dat ze "verlangen om land tot verversching te sien".
 Het probleem was niet dat we niet wisten dat we fruit nodig hadden, maar dat we er op die lange reizen niet aan konden komen!
Na een paar maanden op zee waren de meegebrachte groenten en het fruit meestal op (of bedorven). Zie dan maar eens een eiland te vinden waar je vers fruit kunt krijgen.
En als dan eindelijk zo'n eiland hebt gevonden moet je soms vechten om die spullen te pakken te krijgen
Scheepsjournalen
Hieronder nog enkele citaten uit de scheepsjournalen van Roggeveen en van zijn kapitein Bouman (van de Thienhoven, het schip waar Roemer op voer), die aantonen dat we wel degelijk wisten hoe belangrijk vers eten was:
...wy bevonden met groot vernoegen, dat ons volk van dag tot dag beterde en hersteld wierden door het versch vleesch en groente, ook door de medehelpende landlugt, die seer veel tot het genesen van de Zee-Scheurbuyk contribueerd
...alsmede eenige groene blaartjens van heele kleine boomtjens te plucken, die de serugijn oordeelde seer heilsaam voor de scheurbuyk te sijn, hebbende die smaak als rammelassen.
... aangesien onse sieken ten minsten veertien dagen aan land behoorden te wesen, met het genot van goede verversinge; zoo voor diegeene die principalijk in de kooy siek leggen, als voor de andere, die, niet tegenstaande sy nog boven op het deck komen, aan het schuurbuyk sterk lijden en welkers getal van dag tot dag vermeerdert.
.. om alsdan ankergrond te soeken, en water (was 't mogelijk) te bekomen, mitsgaders groente, boomvrugten en alle andere verversingh voor ons volk kopen of verruylen, het welk wy ten hoogsten benodigt waren.
... getuygende, dat door een sak groente, of door 't genot van fruyten, haar volk in korten tijd seer gebetert of in vorige gesontheyt was.
Afschuwelijke ziekte
 Als een zeeman getroffen werd door scheurbuik, dan keek hij de dood in de ogen Het is een afschuwelijke ziekte, waarbij het bindweefsel afsterft, met als gevolg bloedend tandvlees, loszittende tanden en een naar verrotting ruikende adem.
Andere gevolgen zijn hevige buikpijn en onderhuidse bloedingen, zoals op deze foto
Oude wonden gaan open, en breukvlakken van geheelde botbreuken laten weer los. Als de ziekte niet behandeld wordt, leidt het tot een langzame en erg pijnlijke dood.
Twee miljoen doden
Historici hebben voorzichtig geschat dat scheurbuik voor meer doden op zee zorgde dan alle stormen, scheepsrampen, zeeslagen en andere ziekten bij elkaar. In het tijdperk van de zeilvaart zouden meer dan twee miljoen zeelieden aan scheurbuik zijn bezweken.
Maar vergis je niet: ook op het land kwam scheurbuik voor. Dat gebeurde vooral aan het einde van strenge winters, als de groenten op waren en er nog geen vers fruit was. Als je al een zwakke gezondheid had, kon je er zomaar aan doodgaan.
 Tabletjes
Tegenwoordig hoef je zelfs geen sinaasappels en citroenen meer te eten om de ziekte te voorkomen, en kun je gewoon volstaan met de inname van vitamine C-tabletten
Die tabletten bevatten ascorbinezuur, en die benaming is afgeleid van het woord anti-scorbitum. Dat is Latijn voor anti-scheurbuik.
|
Wil je meer weten? Bestudeer dan zelf de 